Dev bir yıldızın  tuhaf davranması  gökbilimcileri  bu konuda heyecanlandırmakta.
Kırmızı dev Betelgeuse yıllar içinde görülen en karamsar haliyle , patlamak üzere olan bir yıldızın davranışları konusunda bazı spekülasyonlar yaratmakta

CONSTELLATION ORION, gece gökyüzünde, dünyanın her yerinde görülebilen en tanınmış modellerden biridir. Ancak son zamanlarda Orion’a bakıp, bir şeylerin  garip gözüktüğünü düşündüyseniz, yanılmıyorsunuz. Avcının sağ omzunu işaret eden dev kırmızı yıldız Betelgeuse, neredeyse son bir yüzyılın  en karanlık halinde bulunmakta.

Normalde Betelgeuse, gökyüzündeki en parlak 10 yıldız arasındadır. Ancak, kırmızı dev, Ekim ayında kararmaya başladı ve Aralık ayının ortasında yıldız, o kadar çok solmuştu ki, ilk 20’de bile olmadığını Villanova Üniversitesi’nden Edward Guinan bir Gökbilim programında  açıkladı. “Şimdi Orion’un dış çizgisi, Betelgeuse’un bu kadar zayıf olmasıyla nedeniyle belirgin bir şekilde farklı” dedi.

Açıkça söylemek gerekirse, Betelgeuse gibi bir yıldız için tek başına kararması ilk defa olan bir şey değil. Değişken bir yıldız olarak, bu  bilinen bir şeydir ve parlaklıktaki değişimleri onlarca yıldır yakından incelenmiştir. Bununla birlikte, gökyüzünün en önemli ışık noktalarından birinin, bu kadar belirgin bir şekilde solması olağan dışıdır ki bu, bilim adamlarını daha heyecan verici bir şeyin gerçekleşme olasılığını düşünmeye teşvik etmekte : Betelgeuse patlayabilir ve ölebilir, sonsuza dek gece gökyüzümüzden kaybolmadan hemen  önce,  kısa bir süreliğine dolunaydan  daha parlak olabilir .

Betelgeuse gibi dev kırmızı yıldızlar hızlı yaşıyor ve şiddetli bir şekilde ölüyor, Süpernova adı verilen ve çok uzak mesafelerde görülen yıldız olaylarında patlıyor. Bu nedenle, Betelgeuse nispeten genç bir yıldız olsa da (sadece yaklaşık 8,5 milyon yaşında), astronomlar O’nun ömrünün sonuna yaklaştığını biliyorlar.

Betelgeuse ve yıldız patlamaları üzerine çalışan UC Berkeley’den Sarafina Nance Twitter’da “Şimdi en büyük soru,  ne zaman bir süpernova olarak patlayacağı” dedi. “Sorumluluk almıyorum : Yakında patlayacağını sanmıyorum,” diye ekledi National Geographic ile yaptığı röportajda. “Ama ne zaman olursa olsun, heyecanlıyım.”

Betelgeuse hakkında ne biliyoruz?

Süper yıldızın resmi takma adı, “Avcı’nın eli” (yad al-jauza) anlamına gelen yanlış çevrilmiş bir Arapça addan türetilmiştir. Bugün, birçok kişi adı Tim Burton’ın 1988 filmi Beetlejuice’deki titiz karakter gibi telaffuz ediyor. Yıldız, Orion’un sol ayağındaki Rigel’ın  aslında daha parlak olmasına rağmen, normalde bir takım yıldızdaki en parlak yıldız için ayrılmış olan Alpha Orionis olarak da adlandırılır.

Betelgeuse, güneşin 20 katından daha  büyük devasa ve şişirilmiş bir yıldızdır. Güneş ile Betelgeuse’i  yer değiştirirseniz, Kızıl yıldız Merkür, Venüs, Dünya, Mars, asteroit kuşağı, birkaç uzay aracı ve belki de Jüpiter’i yutacaktır ki ; Satürn aniden tost gibi kızarırdı.

Ayrıca, 600 ışık yılı uzaklıkta olduğu tahmin edilen Betelgeuse, kozmik açıdan güneş sistemimize nispeten yakındır. Yani, bu yıldız patladığında,  geceleri Dünya’ya gölge düşürecek kadar parlak olacak ve en azından birkaç ay boyunca, gündüz dahi görülecektir. Sonra yıldız, gökyüzümüzden kaybolacak.

Türkçe altyazı için Ayarlar/ Altyazı/Auto /Türkçe olarak ayarlayabilirsiniz.

Betelgeuse patladığında bize ne olacak?

Hiçbir şey olmayacak . Betelgeuse astronomik olarak yakınlarda olsa da, patlamanın Dünya’daki yaşamı etkileyecek kadar yakın olduğu söylenemez. Gökbilimciler, şok dalgasının ve soğuk, dağınık enkazların güneş sistemine ulaşmasının yaklaşık altı milyon yıl alacağını hesaplıyor ve o zaman bile güneşin koruyucu kalkanı, bizi sıçrayan yıldız döküntülerinden koruyacak.

Bunun yerine gökbilimciler, “Betelgeuse’un süpernovaya döndüğünü  gördükten sonra, mümkün olduğunca hızlı bir şekilde kuzey yarım kürede,  açık bir gökyüzüne sahip  bir yere gitmeli ve gösterinin tadını çıkarmalısınız” diye önermekteler.

“İnanılmaz derecede havalı olurdu!” diyor Nance. “Büyük bir olasılıkla, hayatımda olacak en inanılmaz şey.”

Peki, bu gerçekleşmek üzere mi?

Bu, büyük bir gizem ve yıldızın mevcut davranışının ilgi çekici olmasının nedenlerinden biri de bu. Bilim adamları, parlaklıkta hızlı bir düşüşün bir yıldızın ölümünü gösterebileceğinden şüphe duyuyorlar.

Nance, “Yaşamlarının sonuna yaklaşan devasa yıldızlar olarak, çılgınca ve şiddetli bir şekilde kitle kaybı yaşarlar” diyor. Teorik olarak, dışarı atılan tüm tozlar, neredeyse ölü yıldızı örtüp koyulaştırarak, süpernovaya gitmeden hemen önce, perspektifimizde kararmasına neden olabilir. Bununla birlikte, pratikte, yıldızların patlamadan önce en karanlık olup olmadıkları, henüz kesin değildir. Kimse,  öncesinde, sırasında ve sonrasında ölüme mahkum bir yıldızı – henüz – yakından inceleyememiştir.

Ancak Betelgeuse’un kararması normal değil mi?

Evet. Betelgeuse, yarı değişken bir yıldız olarak sınıflandırılır, bu da parlaklığının yarı şeklinde değiştiği anlamına gelir. Bin yıl önce, Avustralya Aborijinleri yıldızın dalgalanan parlaklığına dikkat çekmişlerdi ve İngiliz gökbilimci John Herschel bu fenomeni 1836’da kaydetti.

Daha yakın zamanlarda, Amerikan Değişken Yıldız Gözlemciler Birliği (the American Association of Variable Star Observers )Betelgeuse’in uyma ve başlama gözlemlerini derlemektedir. Onlarca yıllık fotometrik veriler, Betelgeuse’un döngüler halinde parladığını ve azaldığını, kabaca altı yıllık bir zaman dilimi üzerinde kayda değer bir döngü aşılandığını ve her 425 günde bir, yükselip düştüğünü gösteriyor.

Guinan, “Yıldız, kesinlikle periyodik değildir ve ışık değişimleri aralığı döngüden döngüye değişir,” derken  “Şu anda Betelgeuse’un, yaklaşık yüz yıl önce daha hassas izlemenin başlamasından bu yana,  en zayıf halde  olduğunu belirterek; rekor kıran ikinci gözlemler 1920’lerin ortalarına kadar uzanıyor.” diyerek eklemekte.

Varyasyonlardaki bu quasiperiodic değişikliklerin nedenleri biraz belirsiz. Guinan ve diğerleri, Betelgeuse gibi süper yıldızların, büzülüp şişen devasa konvektif hücreler içeren, benekli yüzeylere sahip olduklarını, bunun da bu tür yıldızların koyulaşmasına ve parlamasına neden olduğunu söylüyorlar, ancak  tüm hikaye bu değil.

Guinan, “Betelgeuse’un görüntüleri yüzeyinde parlak ve karanlık özellikler gösteriyor ve bazen simetrik değil. “Yıldız şişkin ve dengesiz, aynı zamanda da titreşmekte.”

Guinan, Betelgeuse’un  döngülerinden ikisinin  minimum parlaklık ile çakıştığı için, dramatik olarak, şimdi daha kararmış olduğundan şüpheleniyor. Özünde yıldız, hem altı yıllık hem de 425 günlük döngülerindeki en karanlık noktalara yaklaşıyor, bu da yıldızın normal dalgalanmalarını çok daha uğursuz hale getiren bir kavşak. 25 yıllık önceki verilere baktıktan sonra Guinan, yıldızın yavaş yavaş tekrar parlamadan önce, birkaç hafta daha solmaya devam edeceğinden şüpheleniyor.

Ancak, “eğer sönmeye  devam ederse, tüm bahisler kapanır” diyor.

Havai fişekleri ne kadar beklemeliyiz?

Son çalışmalar, yıldızın büyük olasılıkla önümüzdeki milyon yıl içinde ve belki de 100.000 yıl sonra patlayacağını gösteriyor. Veya… belki Betelgeuse çoktan patladı ve henüz gerçekleşdiğini görmedik.

Bu yıldızdan bize ulaşmak yaklaşık 600 yıl alıyor, yani aslında 600 yıl önceki yıldızı gözlemliyoruz. Yakında gökyüzümüzde patladığını görürsek, bu, yıldızın Avrupa Orta Çağında  iken  havaya uçtuğu ve patlamadan gelen ışığın Dünya’ya ancak ulaştığı anlamına gelir.

Her iki durumda da, bilim adamları Betelgeuse’u izlemeye ve yıldızın hala ne tür sürprizlere sahip olduğunu görmekten heyecan duyuyorlar.

Nance, “Ne zaman olursa olsun,  patlama öncesi bir yıldızı incelemek aslında oldukça nadir” diyerek “Bu, kaçınılmaz olarak, patlamadan hemen önce yıldızlara ne olacağı hakkında havalı ve ilginç fikirler verecektir.”

Makale : NADIA DRAKE /  National Geographic ‘ten tercüme edilerek yayınlanmıştır.

Yazar Hakkında ;

Nadia Drake kozmik soruları düşünerek ve Satürn’e dev teleskoplarla bakan bir bilim gazetecisidir.
Pluto keşfinden Amazon korumasına kadar her şeyi kapsayan katkıda bulunan bir yazardır.
Çalışmaları ayrıca Bilim Haberleri, Doğa, Yeni Bilim Adamı, Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri ve Kablolu yayınlarında da yer aldı.
Güzel Charlottesville, Virginia’da yaşıyor.

Visits: 213